Opis zbiorów

Dział Dokumentacji Dziedzictwa opiekuje się zbiorem fotografii przedstawiających dziedzictwo i życie Żydów w Polsce na przestrzeni ponad 150 lat (1860-2013). Zbiór ten obejmuje ponad 100 tysięcy zarchiwizowanych zdjęć. Dodatkowo, systematycznie trwają prace nad opracowaniem i zinwentaryzowaniem około 20 tysięcy fotografii  znajdujących się w „rozsypie”.

Kilka lat temu rozpoczęty został projekt digitalizacji fotografii, dzięki czemu wiele z nich zostało udostępnionych na portalu internetowym Delet oraz w Centralnej Bazie Judaików. Wśród zbiorów, które udostępniliśmy, znajdują się m.in.: spuścizna fotografki Julii Pirotte, zdjęcia Bundu wykonane do 1939 roku, wybrane albumy fotograficzne z getta łódzkiego, getta warszawskiego i Dolnego Śląska, a także zdjęcia zachowane w Archiwum Ringelbluma.

Przez wiele lat Dział Dokumentacji Dziedzictwa skrupulatnie badał i dokumentował dziedzictwo żydowskie w Polsce, zarówno materialne, jak i niematerialne. Dlatego też znaczną część zbiorów stanowi kolekcja zdjęć przedstawiająca dziedzictwo żydowskie w około 700 miejscowościach. Ukazuje ona nie tylko życie społeczne ludności żydowskiej, lecz także stan zachowania cmentarzy, miejsc pamięci oraz budynków użyteczności społecznej (synagog, domów przedpogrzebowych, mykw etc.). Pierwsza dokumentacja terenowa została zlecona przez Żydowski Instytut Historyczny w latach 50. i 60. XX wieku. Zadanie to zostało podjęte przez znakomitych fotografów, takich jak: Adam Bujak, Seweryn Gostyński, Lech Krzyżanowski, Jerzy Szandomirski. Dzięki ich pracy powstała unikatowa kolekcja ponad 5 tysięcy zdjęć dokumentujących powojenne przestrzenie żydowskie.

W ramach projektu dokumentacji dziedzictwa żydowskiego wyróżnić należy zbiór ok. 300 zdjęć zachowanych synagog i domów modlitwy, jak również około 600 zdjęć cmentarzy. Zbiory te stanowią wyjątkowy wkład do badań kultury i sztuki żydowskiej, a także do studiów historycznych i poszukiwań genealogicznych. Jednym z najdokładniej udokumentowanych zabytków jest cmentarz żydowski w Warszawie przy ul. Okopowej. Wśród materiałów dotyczących cmentarza znajduje się około 10 000 zdjęć, a także dokumentacja prac konserwatorskich i mapy.

W przypadku Warszawy udokumentowane zostały poszczególne ulice i stan zachowania budynków zarówno przed wojną, w czasie Zagłady, jak i powojenne zmiany w przestrzeni.

Dodatkowo, w zbiorach działu znajdują się zdjęcia i albumy fotograficzne przedstawiające życie społeczne polskich Żydów, zarówno przedwojenne, jak i powojenne, w tym: zdjęcia dzieci ocalałych z Zagłady w domach dziecka wykonane na zlecenie Joint-u, działalność organizacji politycznych i społecznych (m.in. Bundu), odbudowę życia żydowskiego na Dolnym Śląsku, imprezy sportowe, scenę teatru żydowskiego, szeroką działalność żydowskich organizacji i instytucji. Odrębną część zbiorów stanowi kolekcja zdjęć przedstawiająca znane osobistości z życia kulturalnego, politycznego, społecznego i religijnego.

Posiadamy liczne fotografie o wyjątkowej wartości historycznej – zebrane głównie przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną – z czasów Zagłady, w dużej mierze są to fotografie ukazujące życie w gettach w okupowanej Polsce. Wśród zdjęć z tego okresu znajdują się także zdjęcia wykonane przez niemieckich żołnierzy jako materiał propagandowy lub jako osobliwa „pamiątka z wojny”.

Od momentu powstania ŻIH-u do Instytutu przekazywane były zdjęcia rodzinne. Nie wszystkie jednak były podpisane przez darczyńców, dlatego wśród wielotysięcznej kolekcji opisanych fotografii znajduje się wiele anonimowych zdjęć, czekających na rozpoznanie i opracowanie.

Wszystkie zdjęcia bez względu na stan rozpoznania są poddawane konserwacji, inwentaryzacji oraz opracowaniu naukowemu.

Inne udostępniane zbiory Działu Dokumentacji Dziedzictwa

Udostępniamy także ponad 1500 teczek z różnorakimi informacjami o miastach i miasteczkach w Polsce, znajdujących się w nich zabytkach żydowskich, lokalnej działalności kulturalnej, a także o przejawach antysemityzmu i relacjach polsko-żydowskich. Są to przede wszystkim wycinki prasowe, korespondencja, lokalne publikacje oraz mapy. Zbiór był tworzony od początku lat 90. XX wieku do 2015 roku.

Spis katalogów fotografii Działu Dokumentacji Dziedzictwa: