O Programie Oneg Szabat

Program Oneg Szabat został powołany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma i Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, by upowszechnić wiedzę o Podziemnym Archiwum Getta Warszawy, udostępnić zachowane w nim dokumenty oraz upamiętnić członków grupy Oneg Szabat.

Grupa Oneg Szabat zachowała pamięć o Żydach zniewolonych w warszawskim getcie i ich śmierci w obozach zagłady. Podjęła walkę z Niemcami intelektualnym oporem i pracą. Stworzone przez nią Podziemne Archiwum Getta Warszawy jest najważniejszym świadectwem Holokaustu.

Powołaliśmy Program Oneg Szabat, by kontynuować misję współpracowników Ringelbluma – ocalać pamięć o polskich Żydach. Chcemy, by wiedza o Archiwum i o jego twórcach stała się powszechna. Archiwum Ringelbluma to część „pamięci świata”, a grupa Oneg Szabat to jedni z jego etycznych przywódców.

Podziemne Archiwum Getta Warszawy, tzw. Archiwum Ringelbluma, zostało wpisane w 1999 roku na listę Pamięć Świata UNESCO.

Pełna edycja Archiwum Ringelbluma

W 2017 roku zakończyły się prace prowadzone przez badaczy Żydowskiego Instytutu Historycznego nad pełną edycją Archiwum Ringelbluma, która w całości składać się będzie z trzydziestu siedmiu tomów wydanych w wersji papierowej. To bezprecedensowe przedsięwzięcie wydawnicze zostało zainicjowane przez Instytut, jako depozytariusza Archiwum Ringelbluma, w 1993 roku. Od tego czasu na bieżąco konserwujemy i digitalizujemy oryginały dokumentów. W realizację tego projektu zaangażowani są historycy, socjologowie, filozofowie, literaturoznawcy, redaktorzy oraz wybitni tłumacze. Dzięki ich wspólnemu wysiłkowi światło dzienne ujrzało już wiele niezrozumiałych czy nawet nieodczytanych dokumentów, które uporządkowane tematycznie sprawiają, że zgromadzone przez Oneg Szabat materiały stać się mogą powszechnie dostępnym źródłem wiedzy o losach Żydów w okupowanej Polsce. W przyszłości planujemy tłumaczenie całości na języki obce, w tym angielski, niemiecki czy hiszpański.

Więcej o pełnej edycji Archiwum Ringelbluma

Wszystkie tomy Archiwum Ringelbluma są dostępne online. Można je przeglądać na stronie Centralnej Biblioteki Judaistycznej — cyfrowego repozytorium ŻIH — bazy żydowskich materiałów ikonograficznych i tekstowych pochodzących z zasobów archiwalnych, muzealnych i bibliotecznych Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Pełna edycja Archiwum Ringelbluma w Centralnej Bibliotece Judaistycznej

Tłumaczenie pełnej edycji Archiwum Ringelbluma

Ważnym elementem programu jest przetłumaczenie wszystkich tomów „Pełnej edycji Archiwum Ringelbluma” na język angielski oraz opublikowanie tłumaczeń online. W 2017 roku wydaliśmy drukiem pierwszy tom Archiwum Ringelbluma w wersji angielskiej. Polskie i angielskie opracowania zostaną powiązane z kopiami cyfrowymi oryginalnych dokumentów i w dalszej perspektywie w oparciu o ich zawartość zostanie stworzona wirtualna Encyklopedia Getta Warszawskiego.

Prace nad przekładem pełnej 37-tomowej edycji zostały zaplanowane na 10 lat.

Wystawa stała — „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu”

Kluczowym punktem programu i swoistym upamiętnieniem grupy Oneg Szabat jest wystawa stała poświęcona twórcom Archiwum Ringelbluma. W jej ramach po raz pierwszy od 71 lat szerokie grono odbiorców może zobaczyć oryginalne dokumenty z tego niebywałego zbioru, który stał się formą oporu wobec przemocy, a także zaprzeczeniem powszechnej anonimowości ofiar Zagłady.

Głównym tematem wystawy jest działalność konspiracyjnej grupy Oneg Szabat w getcie warszawskim oraz stworzone przez nią unikatowe Archiwum: od jego powstania do dzisiaj. Wystawa stawia sobie za cel prezentację tej wyjątkowej kolekcji, a także historii grupy, dzięki której przetrwała w kontekście wydarzeń historycznych, których byli świadkami.

Tytuł wystawy "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu" pochodzi z testamentu dziewiętnastoletniego Dawida Grabera, który był jedną z trzech osób biorących udział w ukryciu pierwszej części Archiwum w piwnicy budynku przy ul. Nowolipki 68, gdzie przed wojną mieściła się żydowska świecka szkoła podstawowa im. Bera Borochowa. Archiwum zostało zakopane podczas akcji eksterminacyjnej w Warszawie.

Pracujemy także nad mobilną wersją Archiwum, która dostępna będzie w najważniejszych muzeach świata.

Więcej informacji na temat wystawy

Relacja z uroczystego otwarcia wystawy

Portal DELET

W październiku 2017 r. uruchomiliśmy Portal Delet. To wspólne przedsięwzięcie Stowarzyszenia ŻIH i Żydowskiego Instytutu Historycznego. Jego celem jest zaprezentowanie on-line najcenniejszych zasobów Instytutu i Stowarzyszenia, w tym skanów oryginalnych dokumentów z Archiwum Ringelbluma. Materiały te są dostępne w najwyższej jakości. Na portalu znajdują się także lekcje i oprowadzenia kuratorskie. 

Projekt jest realizowany dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu "Kultura cyfrowa".

Wydawnictwa

Otwarciu wystawy stałej towarzyszyło wydanie książek: „Listy do Oneg Szabat” pod redakcją profesora Pawła Śpiewaka, „Kto napisze naszą historię?” – II uzupełnione i poprawione wydanie książki Samuela Kassowa oraz publikacja pierwszego tomu Archiwum Ringelbluma w języku angielskim.Wydajemy też dzienniki i relacje będące częścią Archiwum Ringelbluma jako oddzielne publikacje książkowe.

Encyklopedia getta warszawskiego

Z końcem 2017 roku podjęte zostały prace nad Encyklopedią Getta Warszawskiego — wieloletnim projektem historyków, semantyczną bazą danych, która w oparciu o relacje oraz dokumenty znajdujące się w Archiwum Ringelbluma udostępni w Internecie najważniejsze pojęcia związane z gettem warszawskim, odtworzy jego topografię, udostępni informacje o osobach w nim zamkniętych, warunkach życia, terrorze i zbliżającej się Zagładzie.

Ambasadorowie Programu Oneg Szabat

Na początku 2018 roku rozpoczęliśmy akcję komunikacyjną skierowaną do studentów z Polski, Stanów Zjednoczonych, Kanady i Australii. Przygotowaliśmy specjalny program edukacyjny dla polskich i zagranicznych odbiorców, który będzie dostępny również online. Pilotaż projektu został przeprowadzony na początku marca 2018 r.

Przyjechała do nas dziesięcioosobowa grupa studentów z University of Philadelphia, która spędziła kilka intensywnych dni w Krakowie, Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu i Warszawie. Zwiedzili m.in. wystawę stałą „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu”, wzięli udział w licznych warsztatach i spacerach edukacyjnych przeprowadzonych przez edukatorów ŻIH i SZIH. W najbliższym czasie planujemy kolejne edycje Programu.

Edukacja

Od lat prowadzimy w Żydowskim Instytucie Historycznym szeroką działalność edukacyjną kierowaną zarówno do młodzieży, nauczycieli czy pasjonatów, jak i do naukowców. Jej celem jest przybliżenie oraz pogłębienie historii, religii i kultury polskich Żydów — społeczności, która przez kilkaset lat aktywnie współtworzyła polską rzeczywistość. Na potrzeby wystawy stałej powstaje specjalny program edukacyjny skierowany do polskich jak i zagranicznych odbiorców, który będzie dostępny również online.

Tematyka Oneg Szabat jest przybliżana również podczas spacerów prowadzonych przez edukatorów Żydowskiego Instytutu Historycznego, m.in.: „Warszawa oczami Ringelbluma”, „Impresja o Dzielnicy Północnej na 1809 kroków”, „Niezatarte ślady getta” i przede wszystkim: „Historycy, pisarki i listonosz – członkowie konspiracyjnej grupy Oneg Szabat w przestrzeni getta Warszawy”, którego uczestnicy poznają biografie członków grupy Oneg Szabat.

W dniach 8–9 grudnia 2018 r. w siedzibie Żydowskiego Instytutu Historycznego odbyła się Akademia Oneg Szabat, w której uczestniczyło 20 nauczycieli z całej Polski. Podczas dwudniowego seminarium poruszono wiele tematów związanych z historią grupy Oneg Szabat i stworzonego przez nią Podziemnego Archiwum Getta Warszawy.

Upamiętnienie i rewitalizacja gmachu

Jeszcze przed otwarciem stałej ekspozycji, zrewitalizowana została przestrzeń historycznego gmachu przy ul. Tłomackie 3/5, który cudownie ocalał z pożaru getta i przetrwał wojnę, a następnie stał się siedzibą Żydowskiego Instytutu Historycznego. Co więcej, to właśnie tu podczas wojny odbywały się spotkania grupy Oneg Szabat, a dziś przechowywane jest Podziemne Archiwum Getta Warszawy. Ślady wielkiej historii widać u nas na każdym kroku – już w holu Instytutu można zobaczyć fragmenty spalonej podłogi. Są one pokłosiem wysadzenia w powietrze Wielkiej Synagogi w dniu 16 maja 1943 roku.

 

Zobacz też:

Krótka historia ŻIH. Film przygotowany na 70-lecie Instytutu

Jolanta Hercog o programie Oneg Szabat oraz portalu Delet

 

Program wymaga środków — włącz się!

Wszyscy zainteresowani mogą przekazać darowiznę, m.in. na konserwację i tłumaczenie Archiwum, a także zapoznać się z sylwetkami grupy Oneg Szabat i jej historią.

Więcej informacji o Archiwum Ringelbluma oraz grupie „Oneg Szabat” można znaleźć na stronie internetowej ŻIH, a także na stronie programu Oneg Szabat na Facebooku oraz Twitterze.

Program Oneg Szabat realizowany jest przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma i Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Program jest wspierany przez Taube Philanthropies.