O wystawie

Serce tamtego miasta. Kolekcja Żydowskiego Instytutu Historycznego

Mówi się, że człowiek umiera dwa razy – pierwszy raz, gdy umiera ciało, po raz drugi, gdy ktoś po raz ostatni wypowie jego imię. Co jednak w sytuacji, gdy próbuje się usunąć imiona i pamięć całego narodu? Od ponad 75 lat misją Żydowskiego Instytutu Historycznego jest dbanie o to, aby przetrwała pamięć o tych, po których zostały tylko cienie – niepodpisane kartki, nierozpoznana twarz na zdjęciu, opaska z gwiazdą czy książka z odręcznymi notatkami.  

Dziesiątki tysięcy dokumentów, rękopisów, starodruków, książek, dzieł sztuki i fotografii są przechowywane w Instytucie. Wiele z nich to przedmioty jedyne w swoim rodzaju, pozostałości życia żydowskiego, którego już nie ma. Każdy przedmiot to oddzielna, wyjątkowa historia. Niektóre z nich to bezcenne dzieła sztuki, inne to zwykłe rzeczy codziennego użytku. Zbiory pod ścisłą opieką specjalistów ŻIH są katalogowane, opisywane i opracowywane tak, by jak najlepiej poznać ich historie.  Są również poddawane konserwacji i digitalizacji, w celu zachowania ich z w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokoleń.  

Chcemy pokazać te – zazwyczaj ukryte w magazynach – obiekty szerszemu gronu odbiorców, więc dzielimy się ich fotografiami w przestrzeni miasta, które przed wojną było domem największej społeczności żydowskiej na kontynencie. W ten sposób powstawała wystawa plenerowa „Serce tamtego miasta. Kolekcja Żydowskiego Instytutu Historycznego”. Artefakty, które pozostały po dawnej społeczności żydowskiej, stają się częścią obecnej historii miasta – towarzysząc przechodniom na nośnikach reklamowych, które mijają każdego dnia. 

Na wystawę składa się piętnaście obiektów ze zbiorów Instytutu zaprezentowanych na piętnastu plakatach z wykorzystaniem wysokiej jakości kopi cyfrowych. Integralną częścią wystawy plenerowej jest towarzysząca każdemu dziełu część opisowa dostępna na stronie Instytutu. Prezentujemy eksponaty, ale też udowadniamy, że obiekt historyczny jest nośnikiem pamięci i może być podstawą nowej interpretacji. 

Do współpracy zaprosiliśmy artystki, pisarzy, dziennikarki, naukowczynie i ekspertów, którzy wybrali obiekty na wystawę i stworzyli autorskie impresje na ich temat. 
Całość wystawy łączy się w spacer po Śródmieściu i Muranowie, a każdemu z piętnastu plakatów towarzyszy zapis ulotnej myśli zainspirowanej przedmiotami – świadkami historii. 

Ten nietypowy sposób prezentacji wynika z chęci podzielenia się częścią historii ŻIH – efektami naszej pracy przy digitalizacji, opracowaniu i udostępnianiu zbiorów realizowanej w ramach programu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe”. Projekt pozwolił na podjęcie nowych wyzwań, w tym udostępnienie w repozytoriach cyfrowych – Centralnej Bibliotece Judaistycznej (cbj.jhi.pl) i Portalu Delet (delet.jhi.pl) 2300 obiektów, w tym między innymi części zbioru relacji Żydów Ocalałych z Zagłady, fotografii, dzieł sztuki czy wyjątkowej kolekcji pieczęci. 

Żydowski Instytut Historyczny to najstarsza nieprzerwanie istniejąca żydowska instytucja w Polsce. Mieszczący się przy Placu Bankowym budynek Instytutu cudem przetrwał Zagładę i to w nim od 75 lat bije serce tamtego miasta, dawnej żydowskiej Warszawy, tworząc most pomiędzy teraz a kiedyś. 

Wystawa jest otwarta od 1 do 31 marca 2024.

Dyrektor: Monika Krawczyk

Kurator: Krzysztof Czajka-Kalinowski

Kuratorka organizacyjna: Anna Dobrowolska-Balcerzak

Wsparcie koncepcyjne: Małgorzata Sołtysik, Marta Kapełuś, Ada Małczyńska

Współpraca: Agnieszka Jeż, Agnieszka Kajczyk, Agnieszka Mastalerz, Agnieszka Witkowska-Krych, Anna Kowalczyk, Beata Chomątowska, Jowita Michalska, Justyna Majewska, Karolina Sulej, Ola Bilińska, Piotr Paziński, Sylwia Chutnik

Identyfikacja wizualna i opracowanie graficzne: Lidia Zajdzińska

Redakcja: Magdalena Romanowska

Tłumaczenie: Natalia Kłopotek

Komunikacja i marketing: Aleksandra Galant, Anna Ekielska, Natasza Majewska

Wsparcie promocyjne: Aleksandra Przeździecka-Kujałowicz

Digitalizacja: Grzegorz Kwolek, Szymon Tłuszcz, Tytus Rojek

Konserwacja: Violetta Bachur

Podziękowania: Franciszek Bojańczyk, Urszula Antczak, Dariusz Lipowski, Marzena Mikos, Olga Pastewka, Włodzimierz Konefał