Aktualności

Fot. P. Skwierczyńska

W sobotę 10 grudnia przyjechali do nas pedagodzy i lokalni edukatorzy z całego kraju – od Zgorzelca i Zbąszynia przez Radomsko, Piotrków i Radom aż po Brześć Kujawski, od Niepołomic i Tarnobrzega, przez Lublin, Włodawę i Radzyń Podlaski do Ełku. Na co dzień pracują w szkołach i uczą przedmiotów humanistycznych, ale zainteresowanie historią polskich Żydów i poczucie obowiązku ochrony lokalnego dziedzictwa sprawia, że ich praca nie kończy się wraz z ostatnim dzwonkiem. Angażują młodzież w porządkowanie cmentarzy żydowskich, przekonują władze samorządowe do upamiętniania miejsc i postaci związanych z historią społeczności żydowskiej. W czasie pandemii przenieśli swoje działania do mediów społecznościowych, dzięki czemu merytoryczne informacje i aktualne projekty docierają do coraz większego grona odbiorców.

Sobotnia część seminarium Akademia Zimowa 2022 rozpoczęła się przywitaniem uczestników przez kierownika Działu Edukacji, dra Bartosza Borysa, który przedstawił prelegentów i omówił program szkolenia. Następnie jego zastępczyni, Olga Szymańska-Snopek przeprowadziła zajęcia warsztatowe, podczas których nauczyciele mieli okazję zapoznać się ze sobą oraz dowiedzieć o swoich zainteresowaniach i dokonaniach. Okazało się, że byli wśród nich dawno niewidziani znajomi z innych seminariów oraz osoby realizujące te same projekty w odległych zakątkach Polski.

Pierwszy wykład tego dnia był wystąpieniem pracownika Działu Naukowego dra Pawła Fijałkowskiego, który opowiedział o historii społeczności żydowskiej w I Rzeczpospolitej. Dr Fijałkowski przedstawił początki osadnictwa Żydów miastach na ziemiach polskich od średniowiecza, opowiedział o ich relacjach z chrześcijanami oraz decyzjach królów i książąt, które regulowały kwestie jurysdykcji i gospodarki. Następnie zaprosiliśmy nauczycieli do odwiedzenia Archiwum i wystawy „Mała Synagoga na Tłomackiem”, uczestnicy podzieleni na dwie grupy mieli możliwość lepiej doświadczyć wizyty w obu miejscach. Kierowniczka Archiwum ŻIH Agnieszka Reszka pokazała nauczycielom samo centrum działu – miejsce przechowywania cennych dokumentów, wśród których są relacje ocalałych z Holokaustu. Spotkanie w Archiwum było dla pedagogów okazją do zadawania pytań o zbiory związane z lokalnymi społecznościami oraz o możliwość pozyskania ich do szkolnych projektów. Edukatorka Olga Szymańska-Snopek przedstawiła kolekcję judaików oraz opowiedziała o możliwościach wykorzystania wiedzy dotyczącej religii i kultury Żydów jako części dziedzictwa większości miast na ziemiach polskich.

W drugiej części dnia uczestnicy zwiedzili wystawę czasową „Ramię przy ramieniu?” z jej kuratorem, Jakubem Bendkowskim z Działu Sztuki. Punktem centralnym wystawy jest wypożyczony z Muzeum Narodowego w Krakowie obraz Pogrzeb pięciu poległych autorstwa Aleksandra Lessera z 1861. Malarz przedstawił na nim pogrzeb ofiar manifestacji przeciwko władzom rosyjskim, która miała miejsce 27 lutego 1861 roku oraz sportretował uczestników pogrzebu na cmentarzu powązkowskim – warszawską elitę i duchowieństwo, w tym rabinów. Następnie zastępczyni kierownika Działu Edukacji, Olga Szymańska-Snopek omówiła zagadnienie wykorzystania dokumentów z Podziemnego Archiwum Getta Warszawy w edukacji formalnej. Przedstawiła rolę dokumentów osobistych przygotowanych i zebranych przez członków konspiracyjnej grupy Oneg Szabat, możliwości interdyscyplinarnego badania ich oraz zaproponowała warianty korzystania z nich na lekcjach języka polskiego i historii. Ostatnim punktem programu był wykład dr Alicji Mroczkowskiej z Działu Dokumentacji zatytułowany „Społeczny wymiar cmentarzy żydowskich w Polsce”. Dr Mroczkowska opowiedziała o losach cmentarzy żydowskich po drugiej wojnie światowej – ich statusie prawnym i miejscu w pamięci lokalnych mieszkańców. Cmentarze żydowskie, jak relacjonowała dr Mroczkowska, nadal pozostają przestrzenią sporów i wyzwań dla władz samorządowych, nie przestają jednak być miejscami ważnymi dla edukacji o dziedzictwie polskich Żydów.

Kontynuując temat dziedzictwa materialnego Żydów w przestrzeni polskich miast, w niedzielę uczestnicy Akademii Zimowej 2022 rozpoczęli spacerem na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej. Edukatorka Olga Szymańska-Snopek zabrała nauczycieli w podróż po ponad dwustuletniej historii nekropolii warszawskich Żydów, odwołując się do tematyki wystawy czasowej o udziale Żydów w polskich dążeniach niepodległościowych. Zobaczyli między innymi nagrobek Bera Sonnenberga (syna Szmula Zbytkowera, który wspierał polskie wojsko w czasie rzezi Pragi dokonanej przez Rosjan, a ludność cywilną wykupował z niewoli), malarza Aleksandra Lessera i Michała Landego – ofiary manifestacji patriotycznej z 8 kwietnia 1861 roku. Na specjalne życzenie kilkorga nauczycieli zachwyconych twórczością Tamary Łempickiej, wspólnie odnaleźliśmy grób jej babci i dziadka – Klementyny i Bernarda Deklerów.

Po powrocie do sali wykładowej uczestnicy wysłuchali kolejnej pracowniczki Działu Naukowego – dr Agnieszki Żółkiewskiej i jej wykładu zatytułowanego „Życie teatralne w getcie warszawskim”. Ten wątek z codzienności getta warszawskiego dr Żółkiewska bada nie tylko jako literaturoznawczyni, ale również tłumaczka języka jidysz, co poszerza spektrum dokumentów, które analizuje. Zwróciła uczestnikom uwagę na dobór repertuaru w teatrach w getcie warszawskim, omówiła pojęcie szund i przestawiła sylwetki znanych (jak Jerzy Jurandot i Stefania Grodzieńska) i mniej znanych (jak Edward Minowicz i Ada Połomska) artystów. Ostatnim wykładem było wystąpienie dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego, pani Moniki Krawczyk, która przedstawiła genezę powstania państwa Izrael, omawiając debatę ONZ z listopada 1947 roku. W jaki sposób schyłek epoki kolonializmu, problemy rządu brytyjskiego w pozostałych regionach, niepodległość Indii i Pakistanu stały się przyczynami formującymi stanowisko delegatów na sesji ONZ sprzed 75 lat? O tych zagadnieniach, które doprowadziły do ogłoszenia deklaracji niepodległości 14 maja 1948 roku, dowiedzieli się uczestnicy Akademii Zimowej.

Finałowym punktem programu seminarium było wręczenie dyplomów, wspólne zdjęcie i podziękowania złożone organizatorom szkolenia. Było nam niezwykle miło gościć zaangażowanych w swoją pracę, świadomych wyzwań współczesnej edukacji i wciąż zainteresowanych doskonaleniem zawodowym i zdobywaniem wiedzy nauczycieli.

Nie żegnamy się, ale mówimy: Do zobaczenia na Tłomackiem 3/5!

Dział Edukacji

_____

Wydarzenie zostało zrealizowane w ramach projektu Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe.