Aktualności

Luba Blum-Bielicka wraz z mężem, Abrahamem (Abraszą) Blumem w Warszawie, 1928. Zbiory Instytutu Yad Vashem

Szkoła Pielęgniarstwa przy Szpitalu Starozakonnych w Warszawie (obecnie Szpital Wolski) w Warszawie powstała w 1923 roku. Została założona przez Towarzystwo Popierania Szkoły Pielęgniarstwa przy finansowym wsparciu miejskiego magistratu i Jointu. Szkoła była prowadzona na wzór amerykańskich szkół pielęgniarskich, a jej pierwszą dyrektorką została amerykańska pielęgniarka Amelia Greenwald. Nauka miała trwać dwa lata i cztery miesiące. Na początku w placówce uczyło się tylko kilkanaście dziewcząt, ale do września 1939 roku ukończyło ją 350 uczennic. Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w sierpniu 1939 roku, dyrektorką szkoły została Luba Blum-Bielicka.

Luba Blum-Bielicka urodziła się 6 stycznia 1905 roku w Wilnie w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej jako jedno z kilkorga dzieci. Uczyła się w żydowskim gimnazjum, a następnie wyjechała do Warszawy, gdzie rozpoczęła naukę w nowo otwartej Szkole Pielęgniarstwa. Ukończyła ją z wyróżnieniem w 1925 roku. Następnie wyjechała do Belgii i Francji, aby poznać tamtejszy system opieki zdrowotnej. Po powrocie szkoliła pielęgniarki w nowo powstałym w 1930 roku Ośrodku Zdrowia przy ul. Świętojerskiej w Warszawie. Była instruktorką, a zarazem pionierką pielęgniarstwa społecznego.

Jeszcze w trakcie nauki wstąpiła do młodzieżowej organizacji socjalistycznej Cukunft, w której poznała Abraszę Bluma, swojego przyszłego męża, działacza Bundu i późniejszego powstańca w getcie warszawskim. Mieli dwójkę dzieci: Wiktorię (Avivę) (ur. 1932) i Aleksandra (ur. 1936).

Po wybuchu wojny Blum-Bielicka pozostała w Warszawie. W czasie obrony stolicy razem ze swoimi uczennicami ze Szkoły Pielęgniarstwa udzielała pierwszej pomocy rannym żołnierzom przebywającym w Szpitalu Starozakonnych na Czystem. Uczennice pomagały także przy chorych zakaźnie.

Kiedy w październiku 1940 roku utworzono getto warszawskie, gmach szkoły znalazł się poza jego granicami, dlatego też konieczne stało się jego przeniesienie. W nowym miejscu, przy ul. Mariańskiej 1 / Pańskiej 34, szkoła zaczęła działać 15 stycznia 1941 roku. Budynek nie był jednak przystosowany do prowadzenia kursów pielęgniarskich, więc przez kilka pierwszych miesięcy wykłady i ćwiczenia odbywały się na schodach i na półpiętrze, bo jedna sala demonstracyjna z trzema łóżkami nie wystarczała. Dopiero jesienią 1941 roku szkoła uzyskała jeszcze jedno piętro w tym samym gmachu, gdzie urządzono kolejną salę wykładową. Praktyki odbywały się w kilku miejscach: przy Lesznie 1 w Szpitalu na Czystem – na oddziale chirurgicznym, przy Stawkach 6/8 w Szpitalu na Czystem – na oddziale zakaźnym, przy ul. Śliskiej 51 w Szpitalu dla Dzieci im. Bersohnów i Baumanów – praktyki pediatryczne, przy ul. Śliskiej 51 w Stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem i w schroniskach dla uchodźców – praktyki z pielęgniarstwa szpitalnego.

Wiele lat po wojnie Alina Margolis-Edelman, która uczęszczała wówczas do Szkoły Pielęgniarstwa, tak opisywała wygląd jej uczennic:

Mundurki nasze były naprawdę śliczne. Sukienka w biało-różowe paski i biały fartuch do pasa z szelkami skrzyżowanymi z tyłu. Sukienki miały krótkie rękawki z białymi mankiecikami i kołnierzykami, prawie do końca getta krochmalonymi w Szkole. Na głowie miałyśmy białe lekkie czepki, które przytrzymywała z tyłu gumka. Po skończeniu drugiego roku na czepku pojawić się miała poprzecznie przyszyta czarna aksamitka. Kiedy wychodziłyśmy ze Szkoły, okrywałyśmy się szerokimi granatowymi pelerynami. Peleryny uczennic podszyte były granatowym suknem, instruktorek – niebieskim, a dyrektorki – czerwonym.

Latem 1942 roku, w czasie tzw. akcji likwidacyjnej, Szkoła Pielęgniarstwa została ewakuowana. Blum-Bielicka przekonała Niemców, że pielęgniarki mogą być potrzebne przy zwalczaniu epidemii, co uchroniło je przed wysiedleniem. Udało jej się także wywieźć własne dzieci z Umschlagplatzu. Po likwidacji tzw. małego getta szkoła została zalegalizowana jako internat pielęgniarek i przeniesiona na ul. Gęsią 33. Większość uczennic rozpoczęła pracę w szopach, a niektóre znalazły kryjówki po tzw. aryjskiej stronie. Dyrektorce udało się uzyskać karty życia dla 20 pielęgniarek. Następnie, we wrześniu 1942 roku placówka została przeniesiona na ul. Franciszkańską 24, zaś dziewczęta pracowały w szpitalu przy ul. Gęsiej 6/8, opiekując się m.in. chorymi na tyfus. Mimo głodu i ciężkich warunków sumiennie wykonywały swoją pracę.

W 1943 roku, po styczniowej akcji, w której zginęła część pielęgniarek, Szkoła Pielęgniarstwa przestała istnieć. Blum-Bielicka, ostrzeżona przez podziemny ruch oporu, ukryła się w piwnicy razem z dziećmi i kilkoma pielęgniarkami. Udało jej się wyprowadzić Wiktorię i Aleksandra z getta, a później sama przedostała się na tzw. aryjską stronę. Cała trójka doczekała końca wojny. Abrasza Blum został w getcie, gdzie był jednym z przywódców powstania. Udało mu się wydostać, ale został schwytany i zamordowany.

Budynek Szkoły Pielęgniarstwa znajdujący się w getcie przy ul. Mariańskiej 1 przetrwał wojnę. Obecnie na jego ścianie znajduje się pamiątkowa tablica z napisem: „W tym budynku w latach 1940–1942 w getcie warszawskim Luba Blum-Bielicka (1905–1973) prowadziła Żydowską Szkołę Pielęgniarek. Za swoje bohaterstwo i poświęcenie została odznaczona Medalem Florence Nightingale przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż”. Teraz znajduje się tu Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Mariańska”.

Po zakończeniu wojny, w 1945 roku Blum-Bielicka została dyrektorką żydowskiego Domu Dziecka w Otwocku z ramienia Centralnego Komitetu Żydów w Polsce Blum-Bielicka została dyrektorką żydowskiego Domu Dziecka w Otwocku. W 1949 roku, po zamknięciu placówki, wróciła do Warszawy i objęła stanowisko dyrektorki Szkoły Pielęgniarskiej nr 3 przy ul. Kasprzaka. „Dążyła do unowocześniania i podnoszenia poziomu nauczania i wychowania. Kładła wielki nacisk na szkolenie praktyczne” – czytamy na stronie Wirtualnego Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego.  Blum-Bielicka pozostała z synem w kraju, a jej córka w 1950 roku wyjechała do Izraela. W 1965 roku za swoją wieloletnią pracę oraz działalność w czasie wojny została odznaczona Medalem Florence Nightingale, najwyższym odznaczeniem pielęgniarskim.

Luba Blum-Bielicka zmarła 20 sierpnia 1973 roku w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej.

Bibliografia:

Archiwum ŻIH, Relacja Luby Blum Bielickiej, 301/4264.

Archiwum ŻIH, Relacja Luby Blum Bielickiej, 301/5865.

A. Blady-Szwajger, I więcej nic nie pamiętam, Warszawa 2010.

L. Blum-Bielicka, Szkoła pielęgniarstwa przy Szpitalu Starozakonnych w Warszawie (1923–1943), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1960, nr 4 (40).

B. Engelking, J. Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.

A. Majda, J. Zalewska-Puchała, Rozwój szkolnictwa pielęgniarskiego. Dziewięćdziesięciolecie powstania Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia w Krakowie, „Problemy Pielęgniarstwa” 2016, t. 24, nr 1, s. 61–68.

H. Makower, Pamiętnik z getta warszawskiego. Październik 1940–styczeń 1943, oprac. N. Makowerowa, Wrocław 1987.

A. Margolis-Edelman, Ala z „Elementarza”, Londyn 1994.

Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego, Luba Blum-Bielicka 1905-1973, https://www.wmpp.org.pl/pl/galeria-medalistek/77-medalistki/159-luba-blum-bielicka.

Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego, Szkoła Pielęgniarstwa przy Szpitalu Starozakonnych na Czystem w Warszawie, oprac. I. Kowalkowska, http://www.wmpp.org.pl/pl/szkoly-pielegniarskie/szkoła-starozakonnych.html.