Aktualności

Właśnie ukazały się kolejne cztery tomy w ramach pełnej edycji Konspiracyjnego Archiwum Getta Warszawy, tak zwanego „Archiwum Ringelbluma”. 

Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego (Archiwum Ringelbluma) — utworzone jesienią 1940 r. dzięki inicjatywie dr. Emanuela Ringelbluma i przy udziale stworzonej przez niego konspiracyjnej organizacji „Oneg Szabat” — jest jednym z najważniejszych świadectw o zagładzie Żydów polskich.

Pierwsza jego część została ukryta na terenie getta warszawskiego (w piwnicach szkoły Borochowa przy ul. Nowolipki 68) na przełomie lipca i sierpnia 1942 r., druga w tym samym miejscu na początku lutego w 1943 r. 

W różnym czasie udało się odszukać zakopane archiwalia — we wrześniu 1946 r. odnaleziono część pierwszą, zaś na drugą natrafiono przypadkiem dopiero w grudniu 1950 r. Całe ocalone Archiwum zawiera kilka tysięcy dokumentów (rękopisów, druków, fotografii) liczących w sumie ponad 28 tys. kart. Duża część zgromadzonych w nim materiałów nie ma odpowiedników w innych zachowanych kolekcjach archiwalnych na świecie, a o ich znaczeniu dla ludzkości niech świadczy fakt wpisania „Archiwum Ringelbluma” na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Tym razem Żydowski Insytut Historyczny wspólnie z Wydawnictwem Uniwersytetu Warszawskiego oddają w Państwa ręce następujące tomy poświęcone konkretnym zagadnieniom:

Tom 19.

Prasa getta warszawskiego: Hechaluc-Dror i Gordonia

W tomie tym prezentowana jest prasa wydawana przez Dror i Gordonię – dwie organizacje młodzieżowe, których profil ideowy można określić mianem „niemarksistowskiej lewicy syjonistycznej” lub „syjonizmu pracy”. Publikowany zespół obejmuje ocalałe numery siedmu tytułów: pięciu wydawanych przez Dror: „Le Madrich”, „Dror”, „Dror-Wolność”, dwie serie „Jedies” oraz dwóch wydawanych przez Gordonię: „Słowo Młodych” oraz „Ojsdojer”. Prasę gordonistyczną uzupełnia broszura Z problematyki ruchu w chwili obecnej, wydana przez Komendę Naczelną tej organizacji w marcu 1942 r. Zawiera ona wyłącznie artykuły opublikowane w „Słowie Młodych”, w tym dwa teksty drukowane w niezachowanych wczesnych numerach. Do tomu włączony został również sporządzony przez Icchaka Cukiermana Notatnik wykładów i prac samodzielnych odbywających się na seminarium Hechaluc, pozwalający zyskać wgląd w formy działania i intelektualne inspiracje środowiska Dror. 

Opracowali: Piotr Laskowski i Sebastian Matuszewski

Przekłady: Eleonora Bergman, Daria Boniecka-Stępień, Agnieszka Olek, Monika Polit, Ruta Sakowska, Magdalena Siek, Bella Szwarcman — Czarnota, Marek Tuszewicki, Marcin Urynowicz, Agnieszka Żółkiewska

Tom 20.

Prasa getta warszawskiego: ugrupowania prawicowe. 

Dwudziesty tom edycji Archiwum Ringelbluma, zawiera prasę konspiracyjną getta warszawskiego wydawaną przez prawicowo zorientowane środowiska, takie jak religijna Agudat Israel, rewizjonistyczny Betar, ogólno-syjonistyczne organizacje młodzieżowe HaNoar HaCijoni oraz HeChaluc HaKlal Cijoni, oraz środowisko skupione wokół organizacji „Żagiew”. Względem tej ostatniej istnieją duże różnice zdań, związane z tym, czy była ugrupowaniem tzw. asymilatorów, czy gestapowską wtyczką w środowisku żydowskim. Oryginalny materiał liczy około 300 stron. W większości spisany został w językach żydowskich (jidysz i hebrajskim), a mniej więcej 1/3 powstała w języku polskim.

Prasa konspiracyjna getta warszawskiego jest źródłem dotąd mało znanym i słabo wykorzystywanym w badaniach historycznych. Teksty te uzmysławiają nam, jak wiele jeszcze dziedzin życia warszawskiego getta pozostaje dla nas tajemnicą oraz jak ogromne znaczenie miała działalność zespołu „Oneg Szabat”, dzięki któremu wciąż poszerzamy swoją wiedzę na ten temat.

Opracował: Marcin Urynowicz

Przekłady: Marcin Urynowicz

Tom 23.

Dzienniki z getta warszawskiego

Składające się na niniejszy tom dzienniki i zapiski z getta warszawskiego pokazują, jak różnorodny był sposób relacjonowania czasów Zagłady. Część autorów starała się nadać swoim tekstom możliwie obiektywny obraz, przedstawiając jedynie konkretne wydarzenia (choć, oczywiście, już sam ich dobór podyktowany został emocjami). Część nie potrafiła lub nie chcieła skrywać swoich uczuć i doznań, co znalazło odzwierciedlenie. Zbiór zawiera teksty podpisane i rękopisy anonimowe, a także bezpośrednie relacje autorów i osób trzecich spisane przez współpracowników „Oneg Szabat”. Najobszerniejszym dokumentem jest dziennik Abrahama Lewina, należącego do grona najbliższych współpracowników Emanuela Ringelbluma. Zachowały się również zapiski innych członków „Oneg Szabat”, m.in. Jechiela Górnego, Eliasza Gutkowskiego, Menachema Mendela Kohna, Sz. Szajnkindera, Mordechaja Szwarcbarda, Nechemiasza Tytelmana. Dla losów Archiwum Ringelbluma niezwykle ważne są zapiski Dawida Grabera i Nachuma Grzywacza, rejestrujące dramatyczny przebieg zakopywania na przełomie lipca i sierpnia 1942 r. pierwszej części dokumentacji ARG. Prezentowane relacje poświęcone są głównie gettu warszawskiemu, ale nie brakuje w nich również opisu wydarzeń rozgrywających się poza stolicą.

Opracowali: Katarzyna Person, Michał Trębacz, Zofia Trębacz

Przekłady: Sara Arm, Aleksandra Bańkowska, Aleksandra Geller, Agata Kondrat, Adam Rutkowski, Magdalena Siek

Tom 28.

Cwi Pryłucki. Wspomnienia (1905–1939)

Niniejszy tom serii wydawniczej „Archiwum Ringelbluma” jest pod wieloma względami nietypowy, składa się bowiem tylko z jednego dokumentu. Są nim wspomnienia Cwi Pryłuckiego (1862–1942) – pioniera prasy żydowskiej, współpracownika pism hebrajskich, żydowskich i rosyjsko-żydowskich, a zapamiętanego głównie jako założyciel i redaktor naczelny jednego z najważniejszych warszawskich dzienników „Der Moment”. Na kartach wspomnień, obejmujących lata 1905–1939, pojawia się cały szereg postaci istotnych dla historii Żydów w Cesarstwie Rosyjskim i międzywojennej Polsce, poczynając od petersburskiego barona Horacego Gincburga, a kończąc na Włodzimierzu Żabotyńskim. Stanowią one niezwykle cenne, a niemal zupełnie niewykorzystane źródło do dziejów prasy żydowskiej oraz ruchu syjonistycznego przed 1939 r. Niniejsza edycja tych pamiętników, spisanych w getcie warszawskim i zachowanych w Archiwum Ringelbluma, jest pierwszym na świecie całościowym przekładem z języka oryginału.

Opracowała: Joanna Nalewajko-Kulikov

Przekład: Agata Kondrat

Wszystkie opisane wyżej tomy „Archiwum Ringelbluma” mogą Państwo nabyć w Księgarni na Tłomackiem lub za pośrednictwem jej witryny internetowej Sforim. Jednocześnie przypominamy, że nasze urocze księgarki na prośbę Państwa chętnie zapakują książki na prezent, a do zakupów powyżej 100 zł dołączą również torbę.