Aktualności

W 1914 roku fabrykant farmaceutyczny Ernest Marlier postanowił zainwestować zarobione pieniądze w elegancką podberlińską willę z ogrodem. Posiadłość przy ulicy Am Großen Wannsee (następnie Große Seestraße) zaprojektował Paul O. A. Baumgarten. Marlier nie nacieszył się długo swoją białą willą — w 1921 roku sprzedał ją spółce Norddeutsche Grundstücks Aktiengesellschaft. Szesnaście lat później dom przeszedł w ręce członka zarządu tej spółki, kupca i zwolennika skrajnej prawicy Friedricha Minoux. Willa nie przyniosła mu jednak szczęścia – w 1940 roku został aresztowany pod zarzutem defraudacji majątku berlińskiej gazowni i trafił do więzienia. Dom sprzedano utworzonej przez szefa Policji Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei) SS-Gruppenführera Reinharda Heydricha fundacji Nordhav. Pełniła ona funkcję funduszu wczasów pracowniczych dla oficerów SS. W ten sposób willa przy Am Großen Wannsee 56/58 stała się domem gościnnym dla wysokich rangą funkcjonariuszy SD, Gestapo i Kripo. Przebywali tu również na urlopach dowódcy specjalnych grup operacyjnych (Einsatzkommando).

Willa była nie tylko ośrodkiem hotelowo-wypoczynkowym, ale także konferencyjnym. Nic zatem dziwnego, że właśnie tutaj na zaproszenie Heydricha zebrało się piętnastu przedstawicieli SS, NSDAP oraz różnych ministerstw. 20 stycznia 1942 roku w samo południe w sali jadalnej rozpoczęło się spotkanie, które miało zostać zapamiętane jako konferencja w Wannsse. Wśród zaproszonych gości byli m.in. Heydrich, szef Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS Otto Hofmann, szef gestapo SS-Gruppenführer Heinrich Müller, zastępca Generalnego Guberunatora okupowanych ziem polskich Hansa Franka dr Josef Bühler, szef sekcji żydowskiej w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) Adolf Eichmann oraz szef Gestapo i Sipo w Rydze Rudolf Lange, który jako członek Einsatzgruppen brał udział w wymordowaniu żydowskiej ludności na Łotwie. Jak ujęto to w protokole, sporządzonym przez Eichmanna, narada miała posłużyć uzgodnieniu „linii działania”. Na początku zebrania Heydrich oznajmił, że Adolf Hitler udzielił mu pełnomocnictw odnośnie poczynienia przygotowań do „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” czyli deportowania Żydów na Wschód. Zebrani zapewnili o pełnej współpracy reprezentowanych przez nich urzędów – decyzja została zatem podjęta, a do uzgodnienia pozostały szczegóły techniczne. W protokole czytamy: „W przebiegu realizacji ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej należy użyć Żydów do pracy na Wschodzie pod odpowiednim kierownictwem i w odpowiedni sposób. Ujęci w duże kolumny robocze z uwzględnieniem separacji obu płci, zostaną zdolni do pracy Żydzi skierowani na te terytoria w celu budowy dróg; przez naturalną eliminację odpadnie przy tym oczywiście duża ich część. Pozostałych należy poddać odpowiedniemu traktowaniu, gdyż będzie to bezsprzecznie najbardziej odporna część, wyselekcjonowana na naturalnej drodze; w razie uwolnienia należałoby ją uważać za zalążek nowej żydowskiej odbudowy (czego nas uczy historia)”.

Podczas spotkania podniesiono pewne kwestie sporne – dużo miejsca poświęcono kwestii „mieszańców” (małżonkowie z mieszanych małżeństw oraz ich dzieci i wnuki) oraz kolejności „ewakuacji”. Sekretarz stanu dr Bühler sugerował jej rozpoczęcie od terytorium Generalnego Gubernatorstwa „gdyż tutaj problem transportu nie jest skomplikowany. (…) Należałoby usunąć Żydów z terytorium Generalnego Gubernatorstwa jak najszybciej, bo właśnie tutaj Żyd stanowi duże niebezpieczeństwo jako nosiciel epidemii”. Na koniec podkreślono, że należy podjąć starania „o niewywoływanie zaniepokojenia wśród ludności”. 

Spotkanie trwało 90 minut. Obecni raczej nie zdawali sobie sprawy z jego historycznego znaczenia. Protokół konferencji sporządzono w trzydziestu egzemplarzach. W 1947 roku wśród dokumentów Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeszy amerykański prokurator Robert Kempner odnalazł kopię nr 16, należącą do podsekretarza w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Martina Luthera. 

Protokół konferencji w języku polskim