Aktualności

Istnieje granica niwelująca różnicę między negatywem a pozytywem. Fotografia będąca przekazem spraw minionych posiada cechy dokumentu bezpośrednio uczestniczącego w wydarzeniach. W procesie szukania prawd absolutnych negatyw staje się pierwszym i wiarygodnym świadkiem.

(Jerzy Lewczyński)

W Archiwum Ringelbluma zgromadzonym przez grupę Oneg Szabat znajduje się m.in. 76 fotografii stanowiących zbiór spojrzeń od wewnątrz na zamkniętą społeczność warszawskiego getta. Po wydobyciu pierwszej części Archiwum w 1946 r., badacze nadali fotografiom tytuły, starali się też rozpoznać uwiecznione na nich postaci i miejsca.

Po ponad siedemdziesięciu latach powracamy do zdjęć i śladów minionych wydarzeń. Propozycję nowego ich odczytania – jako obrazów i jako tekstu, a także relacji między nimi – przedstawia prof. Georges Didi Huberman, wykładowca École des hautes études en sciences sociales w Paryżu, jeden z najlepszych badaczy teorii obrazów.

Didi-Huberman stawia za Anną Duńczyk-Szulc, współkuratorką wystawy, pytania fundamentalne dla interpretacji fotografii z Archiwum Ringelbluma: czy ich zbiór naprawdę tworzy korpus? Czy nie są one zbyt różnorakie, by można było dopatrzeć się w nich czegoś spójnego? Jak rozumieć materialną niejednorodność odbitek różniących się rodzajem papieru i stanem technicznym? Kto więc zrobił te fotografie? Jak je zebrano?

Chociaż zdjęcia z Archiwum funkcjonują w „pozornym nieładzie”, Georges Didi-Huberman zauważa w tej resztce ścisły przekaz trzech historycznie i politycznie wyartykułowanych paradygmatów: rządu ciemiężców, rządu prześladowanych, narodu nieujarzmionego, na podstawie których zdjęcia — mimo różnic formalnych — dają się połączyć w cykle i pogrupować. Powstałe w ten sposób konstelacje obrazów dają nowe możliwości ich odczytania.

Fotografie z Archiwum Ringelbluma zostają na wystawie pokazane w relacji z archiwum Jerzego Lewczyńskiego, szklanymi negatywami znalezionymi w latach 60. na poddaszu domu w Sanoku — wizerunkami rodziny żydowskiej z początków XX wieku wykonanymi przez aptekarza Henryka Eisenbacha.

Jerzy Lewczyński był autorem koncepcji archeologii fotografii, działań, których celem jest odkrywanie, badanie i komentowanie zdarzeń, faktów, sytuacji dziejących się dawniej w tzw. przeszłości fotograficznej (Manifest z lipca 1979 roku). Jego metoda archeologiczna prowadziła przez poszukiwania historyczne przedstawionych na zdjęciach osób z tzw. przeszłości fotograficznej ku stworzeniu nowego dzieła reaktywującego w obrazie mityczny język pamięci negatywu.

Lewczyński włączył amatorskie fotografie wykonane przez Eisenbacha do swoich działań artystycznych i poszukiwań historycznych i ta właśnie praca proponuje klucz wizualny do odczytania zdjęć z Archiwum Ringelbluma. W procesie archeologii fotografii światło negatywu, które wyrzeźbiło w negatywie dawną powszechną obecność, […] stanowi ślad „tamtego” światła i jest autentycznym świadkiem minionych wydarzeń. Zdjęcia zebrane przez Oneg Szabat, dzięki światłu negatywu z obrazów odnalezionych na poddaszu domu w Sanoku, odzyskują na wystawie swą wewnętrzną, ogromną siłę. Obrazy z Archiwum uzyskują nowe warunki widzialności, co umożliwia ich nowe odczytanie i pozwala zadawać pytanie najważniejsze: Kim jest świadek?

Wystawa na podstawie dwóch żydowskich archiwów pyta o metodę odczytania fotografii i rozumienia obrazów, które przetrwały Zagładę. Jak zrozumieć ich język? Czy wobec braku wielu informacji można odnaleźć ich wewnętrzny porządek i czy można je traktować jako prezentację specyficznej metody antropologiczno-historycznej?

Kurator, autor koncepcji | Rafał Lewandowski

Kuratorka | Anna Duńczyk-Szulc

Tekst programowy | prof. Georges Didi-Huberman

Projekt ekspozycji | Aneta Faner i Piotr Duma (Fish’n’Sheep)

Współpraca | Jolanta Hercog, Michał Krasicki, Olga Pieńkowska, Violetta Bachur, Marta Wojas, Małgorzata Krzanowska, Wioletta Walewska

Współpraca naukowa | Maria Ferenc Piotrowska, dr Katarzyna Person, dr Agnieszka Żółkiewska, dr Piotr Kendziorek, prof. Andrzej Żbikowski

Tłumaczenia | Maria Braunstein, Michał Krasicki, Marcin Wawrzyńczak, Dominika Gajewska

Realizacja | Tomasz Marzec (KONTRA, Pracownia Plastyczna)

Partner: Fundacja Archeologia Fotografii

Organizatorzy | Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Program Oneg Szabat, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce

Patroni medialni | Co Jest Grane24, Radio Kampus, Midrasz, Vogue Polska 

Finansowanie | Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Wydarzenie na Facebooku

Oprowadzanie kuratorskie po wystawie w dniu 26 kwietnia 2019 r.

----------------------

Poniedziałek–piątek: 09:00–18:00, bilet normalny: 12 zł
Niedziela: 10:00–18:00, wejście bezpłatne

-----------------------

Wystawa powstała w ramach Programu Oneg Szabat powołanego przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma oraz Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce i towarzyszy obchodom 75. rocznicy śmierci Emanuela Ringelbluma.