.jpg)
_____
Żydzi na całym świecie obchodzą właśnie Święto Świateł (hebr. Chag ha-Orim), zwane powszechnie Chanuką. Na ulicach izraelskich miast (ale również wszędzie tam, gdzie działają żydowskie gminy wyznaniowe), w synagogach oraz na dachach tamtejszych domów zobaczyć można świecące żywym światłem lampki chanukowe, sygnalizujące nadejście świątecznego czasu. Zgodnie z żydowskim kalendarzem Święto Świateł wypada 25 dnia miesiąca kislew (listopad – grudzień) i trwa przez osiem dni, do 2 dnia miesiąca tewet (grudzień – styczeń). W tym roku Chanuka rozpoczyna się 18 grudnia po zachodzie słońca.
Zasadniczo wszystkie święta żydowskie mają historyczny lub rolniczy charakter. Chanuka, co w języku hebrajskim znaczy „poświęcenie”, zalicza się do tej pierwszej kategorii. Upamiętnia ona dzieje opisane w I i II Księdze Machabejskiej związane z wojną wyzwoleńczą w 164 r. p.n.e., kiedy to powstańcy Judy Machabeusza pokonali wojska hellenistycznej dynastii Seleucydów i oczyścili Świątynię Jerozolimską z pogańskich bóstw. Tradycja żydowska głosi, że w owym czasie miało miejsce niezwykłe wydarzenie: oto mający wystarczyć na jeden dzień zapas świętej oliwy, niezbędnej do oświetlenia świętego przybytku, za sprawą cudu wystarczył na całe osiem dni! Czyli dokładnie na tyle, ile potrzeba na wytłoczenie nowej, poświęconej oliwy! Światło oliwnych lampek menory dlatego było tak istotne, że stanowiło znak boskiej obecności w Świątyni.
Wyznawcy judaizmu po dziś dzień, zarówno ci żyjący w Izraelu, jak i ci rozproszeni po całym świecie, na pamiątkę tych cudownych wydarzeń zapalają świece przez osiem dni po kolei, wypowiadając przy tym świąteczne błogosławieństwo oraz odśpiewując chanukowy hymn Maoz Cur. Codziennie po zachodzie słońca, zapala się o jedną świecę więcej niż poprzedniego dnia — czynność ta należy do gospodarza lub gospodyni domu (w ortodoksyjnych żydowskich rodzinach przywilej ten przysługuje jedynie mężczyznom) — zawsze zaczynając od lewej strony i nigdy nie odpalając jednej świecy od drugiej. Do zapalania każdej kolejnej świecy służy specjalna, dodatkowa świeczka zwana szamesem (jid., od hebr. szamasz — posługacz), umieszczona w dziewiątym, pomocniczym ramieniu chanukiji — mającej osiem pojemniczków na oliwę lub na świeczki. Zapalony chanukowy świecznik ustawia się w oknie, lub w innym bardzo dobrze widocznym miejscu, gdzie powinien palić się nie mniej niż 30 minut każdego dnia świąt i, co ważne, jego światło nie może służyć żadnym praktycznym celom.
Chanuka jest jednym z najmłodszych świąt żydowskich, liczy 2 200 lat, oznacza to jednak, że już za czasów Jezusa święto to było znane i obchodzone. Prawdopodobnie on sam jako praktykujący Żyd brał udział w jego świętowaniu. Mieszkańcy starożytnego Izraela wychodzili wówczas z domów na ulice, gdzie tańczono, śpiewano oraz grano na cymbałkach i harfach. Współcześnie w dalszym ciągu podczas obchodów tego radosnego święta Żydom towarzyszy muzyka oraz śpiewy, jednakże dziś ma ono bardziej kameralny, rodzinny charakter. Innym starym zwyczajem jest obdarowywanie dzieci prezentami. W czasie Chanuki najmłodsi członkowie rodziny, zarówno ci grzeczni, jak i rozrabiaki, mogą liczyć na paczki ze smakołykami oraz prezentami, do których zgodnie z żydowską tradycją dołącza się drobne monety zwane z jid. chanike gełt. Podczas Chanuki popularne są gry towarzyskie, na przykład odgadywanie kalamburów. Jednak najpopularniejszą z nich jest zabawa w drejdł, czyli czworoboczny bączek. Na jego ściankach znajdują się cztery hebrajskie litery: nun, gimel, he, szin, które są pierwszymi literami zdania: Nes gadol haja szam, co oznacza „Cud wielki zdarzył się tam”. Co istotne, na co dzień judaizm kategorycznie zabrania wszelkich gier hazardowych — poza właśnie Chanuką.
Święta nie byłyby jednak świętami, gdyby na stole nie pojawiły się pyszne przysmaki przyrządzane specjalnie na tę okazję. Co zatem proponuje kuchnia żydowska podczas świętowania Chanuki? Przede wszystkim muszą pojawić się potrawy przyrządzane na oliwie lub ją zawierające, co nawiązuje w oczywisty sposób do cudownego rozmnożenia oliwy. Podczas Święta Świateł biesiadnicy mogą posilić się m.in. tradycyjnymi plackami ziemniaczanymi zwanymi latkes, placuszkami z jabłkami oraz pączkami. Te słodkie przysmaki są prawdziwym znakiem tego, że oto pora radować się Świętem Świateł!
autorka:
