Serce tamtego miasta

Pamięć ludzka to ciekawe zjawisko. Niektóre ze zdarzeń pozostają z nami całe życie, inne są ulotne jak myśl. Czasem jednak, pod wpływem odpowiedniego impulsu, te stare wspomnienia wracają, łącząc się z nowymi i tworząc całkowicie nowy byt. 

Mojego pradziadka Józefa Gitlera-Barskiego pamiętam jak przez mgłę, jako starszego pana, którego odwiedzało się od czasu do czasu.  Ze wspomnień o pradziadku najmocniej utrwalił mi się dzień po jego śmierci. Nie pamiętam, jak i kiedy się o niej dowiedziałem, na pogrzebie albo mnie nie było – miałem 6 lat – albo nic z niego nie zachowało się w moim umyśle. Przypominam sobie, że w przedszkolu jakiś kolega spytał mnie, dlaczego jestem smutny; powodem mojego nastroju była właśnie ta śmierć. Potem na wiele lat pradziadek zniknął z moich myśli i pamięci, był tylko jednym z grobów, na których raz w roku, w dzień zmarłych, kładło się kamyk.  

Zmieniło się to, gdy rozpocząłem pracę w Żydowskim Instytucie Historycznym. Tutaj na każdym kroku natykałem się na wspomnienia o pradziadku. Pojawiał się na zdjęciach, w dokumentach, jako autor artykułów do Kwartalnika Historii Żydów, dzienników czy własnoręcznie pisanych relacji z Zagłady, w czasie której przebywał on w getcie i w obozie.  Historie te znałem wcześniej z opowiadań. Czym innym jednak jest wysłuchanie opowieści, a czym innym odkrywanie jej po kawałku z archiwów, dokumentów i fotografii.    

Życie pradziadka mogłoby stać się kanwą powieści przygodowej. Nie będę opisywał jego biografii – tego życiorysu nie da się zmieścić w marnych 2000 znakach, jakie mam do dyspozycji (sprawdzone empirycznie). Warto jednak wiedzieć, że przetrwał, a swoje życie poświęcił tworzeniu i odtwarzaniu kultury żydowskiej w Polsce.  

Na prezentowanej fotografii widać go na pierwszym planie, wskazuje coś ręką. Stoi otoczony morzem ruin, ale wierzę, że celuje w przyszłość, w której Warszawa znów byłaby centrum życia żydowskiego.  

Wszystkich, którzy chcieliby poznać lepiej jego przeżycia podczas wojny, zachęcam do przeczytania jednego z jego artykułów oraz relacji:

Likwidacja getta warszawskiego (Relacja świadka)

„Aufenthaltslager” Bergen-Besen. Dziennik więźnia

Relacja – Józef Gitler-Barski: https://cbj.jhi.pl/documents/1282341/0/, https://cbj.jhi.pl/documents/1281591/0/ 

W naszym repozytorium cyfrowym obiekt można zobaczyć w najwyższej jakości.

_____

Projekt jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przed budżet krajowy #EEAGrants #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants