Serce tamtego miasta

Zębatka z trzema strzałami na samym czubku sztandaru. A ten „już czeka, powiewa od złości, czerwieni się od krwi”, jak pisał Szymon An-ski w hymnie Bundu. Strzały to vendetta wymierzona kolejno w faszyzm, nacjonalizm i wojny. I chociaż wiele innych organizacji i partii wykorzystywało ten symbol, tłumacząc go na różne sposoby, to Ogólnożydowski Związek Robotniczy rozpropagował go zarówno w Polsce, jak i Litwie oraz Rosji. Widniał na plakatach, ulotkach, proporcach czy dokumentach. Znak ze zdjęcia jest już powojenny, pochodzi z czasów, kiedy Bund, mimo przysięgi „z krwi i z łez”, był zdziesiątkowany przez Zagładę. Powolne odradzanie się ruchu robotniczego wiązało się z wieloma wyborami politycznymi. Część osób zaangażowanych w działalność, jeśli nawet przeżyła, to starała się odnaleźć w nowej rzeczywistości.  

Kiedy pierwszy raz zobaczyłam to zwieńczenie, samotne, pozbawione drzewca i flagi, skupiłam się przede wszystkim na tajemniczej kartce przywiązanej sznurkiem do koła. Co jest na niej napisane? Czy zawiesił ją ktoś zajmujący się magazynowaniem artefaktów, czy jest to dodatek od tych, którzy przygotowali ten czubek. W takim razie znowu – co tam się znajduje? Wyobrażałam sobie, że to może fragment hymnu „Przysięga” albo nazwa flagi, do której był przypisany. W pewnej chwili jednak ukazał mi się obraz listu żywych do tych, których już nie ma. Rodzaj ostatniej rozmowy, symbolicznego gestu z przyrzeczeniem kontynuacji tego, co zostało rozpoczęte jeszcze w XIX wieku. Pięknie wykaligrafowane litery – nie, może raczej kilka słów nabazgranych ołówkiem kopiowym? W końcu walka jest najważniejsza, tu nie ma czasu na ozdobniki. Jednak symboliczny akt ponownego chwycenia za drzewiec jest gestem zwycięstwa, mimo wszystko.  

A trzy strzały do dziś pozostają jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli ruchu antyfaszystowskiego. 

W naszym repozytorium cyfrowym obiekt można zobaczyć w najwyższej jakości.

_____

Projekt jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przed budżet krajowy #EEAGrants #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants