„Dziennik” Heńka Fogla \ Aktualności \ „Dziennik” Heńka Fogla \ Żydowski Instytut Historyczny

„Dziennik” Heńka Fogla

Autor: Żydowski Instytut Historyczny

Nakładem Wydawnictwa Żydowskiego Instytutu Historycznego ukazała się kolejna publikacja z serii „Dzienniki”. Relacja Heńka Fogla w opracowaniu Adama Sitarka i Ewy Wiatr jest ostatnim znanym dokumentem osobistym powstałym w getcie łódzkim, który nie został dotychczas wydany drukiem w języku polskim.

Heniek (Hersz) Fogel urodził się 23 września 1922 r. w Łodzi jako najmłodsze z dzieci Wolfa i Fajgi Etli. W momencie utworzenia getta łódzkiego miał siedemnaście lat. Mieszkał z rodziną na poddaszu w kamienicy przy ul. Marysińskiej 25/23. Na początku stycznia 1942 roku zmarł jego ojciec, brat zaś został 1942 r. wywieziony do Chełmna nad Nerem i tam zamordowany.

Podczas likwidacji getta w sierpniu 1944 r. Heniek wraz z matką i siostrą Mirą został wywieziony do KL Auschwitz-Birkenau, gdzie do komory gazowej trafiła jego matka. Sam został przewieziony do obozu pracy w Gross-Rosen, a następnie do obozu koncentracyjnego w Dernau (podobozu Buchenwald), gdzie doczekał wyzwolenia przez armię amerykańską. Po wojnie trafił do obozu dla dipisów w Zeilsheim, tam też ożenił się w 1948 roku. Rok później wyemigrował do Izraela, a w 1952 roku do Kanady. Zmarł w 2001 roku w Montrealu.

Dziennik Heńka Fogla był spisywany w getcie łódzkim od 16 marca 1942 do 7 maja 1944 roku. Autor nazywał go „pamiętnikiem”: przed pamiętnikiem nie trzeba niczego ukrywać, gdyż On jest jak spowiednik. [1]

Opisywał w nim warunki życia i pracy w getcie, losy swojej rodziny i przyjaciół, politykę wewnętrzną getta prowadzoną przez Chaima Rumkowskiego, z którego ust nie wychodzi ani jedno słowo prawdy [2], krążące w getcie plotki na temat sytuacji międzynarodowej. Szczególną uwagę poświęcał panującemu w getcie głodowi, skrupulatnie notował ceny i wielkość wydawanych racji żywnościowych. Wydarzeniem, które poruszyło go w szczególny sposób, była Wielka Szpera na początku września 1942 r. — wszędzie, gdzie się tylko ruszysz, płacz, jęki, tragizm nie do opisania! (...) jadą wozy pełne zabranych dzieci, chorych i starców, to wszystko razem zlewa się w jedną całość, zgroza pada na człowieka! [3]

Opisuje też tragedię Żydów, którzy zostali deportowani do getta z innych miejscowości, m.in. Pabianic, Brzezin, Ozorkowa, Kalisza, Bełchatowa.

Dziennik liczący 205 stron, prowadzony w języku polskim w zeszytach szkolnych formatu A5, został ukryty w mieszkaniu Fogla w Łodzi i odnaleziony przez niego po wojnie. Obecnie oryginał znajduje się w Archiwum Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie.

Pierwsze polskie wydanie Dziennika zostało wzbogacone o indeks osób, obszerny wstęp i przypisy wyjaśniające istotne fragmenty tekstu. Publikacja w opracowaniu Adama Sitarka i Ewy Wiatr jest przeznaczona zarówno dla znawców tematu, jak i czytelników zainteresowanych tragiczną historią getta w Litzmannstadt.

Publikacja przygotowywana do druku dzięki dotacji Fundacji im. Róży Luksemburg.

Zrzut_ekranu_2017-02-01_o_10.05.21.png