Aktualności

19 kwietnia 2013 r., podczas obchodów 70. rocznicy powstania w getcie warszawskim, będzie miało miejsce bezprecedensowe wydarzenie. Po raz pierwszy w ramach współpracy między Żydowskim Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma a powstającym Muzeum Historii Żydów Polskich, 30 oryginalnych obiektów z Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma, zostanie na kilka godzin wypożyczonych MHŻP. Oryginalne dokumenty będą przewiezione do siedziby MHŻP i wyeksponowane na honorowym miejscu.

Archiwum Ringelbluma

Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma, wpisane na listę UNESCO „Pamięć Świata” jako zabytek światowego dziedzictwa, jest unikalnym zbiorem dokumentów stanowiących jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie Żydów polskich. Zbiór jest najcenniejszym i najbardziej zasobnym źródłem informacji na temat życia i śmierci Żydów pod okupacją niemiecką. Stanowi dowód niezwykłej siły ducha i wiedzy naukowej ludzi uwięzionych w warszawskim getcie. 

Całość bezcennego zbioru spoczywa bezpiecznie w Żydowskim Instytucie Historycznym, który nie tylko sprawuje nad nim pieczę od czasu odkrycia, ale także poddał je konserwacji i prowadzi gruntowne badania nad treścią dokumentów. Zbiory można oglądać w ŻIH-u w postaci zdigitalizowanej lub też studiować w wersji drukowanej. Dotychczas opublikowano ich już 9 tomów dokumentów, kolejne są w przygotowaniu.

W 1999 r. Archiwum Ringelbluma zostało wpisane jako zabytek światowego dziedzictwa na listę UNESCO „Pamięć Świata”, równocześnie z dwiema innymi polskimi kolekcjami: rękopisami Fryderyka Chopina i Mikołaja Kopernika. Archiwum stanowi ogromnie ważny wkład do historii i kultury Żydów, a zarazem jest integralną częścią polskiej historii.

17.04.2013, godz. 9:00 — Przygotowania do podróży bezcennych dokumentów 

Trwają ostatnie konserwatorskie przygotowania do podróży dokumentów z Archiwum Ringelbluma, które 18 kwietnia 2013 r. wyruszą z Żydowskiego Instytutu Historycznego do Muzeum Historii Żydów Polskich na specjalny pokaz podczas obchodów 70. rocznicy powstania w getcie warszawskim.

Viola Bachur, konserwatorka dzieł sztuki w ŻIH-u, kończy umieszczanie oczyszczonych dokumentów na podkładzie z bezkwasowej tektury, na którym będą bezpiecznie eksponowane.

Przypominamy, że po raz pierwszy w ramach współpracy między Żydowskim Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma a powstającym Muzeum Historii Żydów Polskich, 30 oryginalnych obiektów z Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego zostanie na kilka godzin wypożyczonych MHŻP. Dokumenty zostaną przewiezione do siedziby MHŻP i wyeksponowane dla znamienitych gości.

 Rys historyczny

W Warszawie przed II wojną światową istniała największa w Europie, a druga w świecie społeczność żydowska. Tu właśnie Niemcy utworzyli największe getto okupowanej Europy. Przeszło przez nie około pół miliona ludzi, z których zdołało się uratować może 2 procent. 

W żadnym innym mieście, w żadnym innym getcie, tak duży zespół ludzi nie przeprowadził, w pełnej konspiracji, badań na taką skalę przy wykorzystaniu najnowocześniejszych jak na owe czasy metod. Nigdzie tak długo i tak systematycznie nie zbierano materiałów. Nic dziwnego, że dały one najpełniejszy możliwy obraz odciętej od świata społeczności, której prawdziwego losu niemieckie władze okupacyjne nie chciały w żaden sposób ujawniać, oferując w zamian całkowicie zakłamane obrazy propagandowe.

Na zbiór Archiwum Ringelbluma, ukrytego w sierpniu 1942 r. i w lutym 1943 r., a wydobytego spod gruzów warszawskiego getta we wrześniu 1946 r. (część I) i w grudniu 1950 r. (część II), składa się 2045 teczek dokumentów, w sumie objętości około 35400 stron. Wśród nich jest około 70 fotografii, ponad 300 rysunków i akwarel oraz kilkadziesiąt plakatów i ogłoszeń. Obok druków urzędowych znalazły się tu papiery osobiste; zapiski i dzienniki, reportaże, eseje i wypracowania dzieci; projekty i wyniki badań ankietowych, m.in. na temat sytuacji różnych grup zawodowych czy pokoleniowych; listy i relacje o losie Żydów w innych prowincjach i gettach, listy pożegnalne pisane w przeddzień transportu do obozów zagłady. Zgromadzone zostały materiały organizacji konspiracyjnych, które w lecie 1942 r. utworzyły Żydowską Organizację Bojową (ŻOB) oraz teksty raportów alarmujących państwa alianckie o zagładzie ludności żydowskiej w okupowanej Polsce, od marca 1942 r. wysyłanych za pośrednictwem Delegatury do Rządu Polskiego w Londynie.

Pomysłodawcą, inicjatorem i głównym organizatorem Podziemnego Archiwum był Emanuel Ringelblum, historyk, nauczyciel i działacz społeczny. Współpracowała z nim grupa ludzi różnych zawodów i przekonań politycznych, historyków, dziennikarzy, nauczycieli i rabinów. Wielu ludzi spoza ścisłego kręgu twórców przyczyniło się jednak do powstania zbioru pracując bez świadomości skali prowadzonych badań i istnienia grupy Oneg Szabat.

Emanuel Ringelblum i ogromna większość twórców i współpracowników Archiwum nie przeżyli Zagłady.

18.04.2013, godz. 10:00 — Ruszyły w drogę

No i stało się! Dziś rano, 18 kwietnia, 30 wybranych dokumentów z Archiwum Ringelbluma zapakowano w bezkwasowe, nieprzemakalne skrzynie, które, dla jeszcze większego bezpieczeństwa, zamknięto na śruby. Całość przeniesiono do pojazdu wyspecjalizowanej w przewożeniu cennych dokumentów firmy — dokumentom zapewniono bezpieczny transport do gmachu MHŻP.

Dokumenty przebyły niedługą trasę: od Placu Bankowego na ulicę Anielewicza. Jednak w przypadku tak cennego transportu, ostrożności nigdy nie za wiele. Trudno sobie wyobrazić, by zabytki piśmiennictwa ze zbioru wpisanego na listę UNESCO „Pamięć Świata” podróżowały taksówką! Tak kruche dokumenty i dzieła sztuki wymagają nie tylko ochrony przed kradzieżą, ale także, a może przede wszystkim, profesjonalnej ochrony przed złymi warunkami zewnętrznymi: wilgocią, skażeniem powietrza czy nadmiarem światła. 

Wśród wypożyczanych obiektów znalazły się słynne Podanie Korczaka, rysunek Rozenfelda (Pogrzeb Furmanowej) czy akwarela Geli Seksztajn („Żebrząca dziewczynka”), kartki pocztowe z doniesieniami o Zagładzie na prowincji, esej-reportaż o sytuacji kobiet w getcie, urzędowe obwieszczenia, dzienniki pisane w getcie, konspiracyjna prasa żydowska, ulotka wzywająca do walki zbrojnej i wiele innych.

Wyboru dokumentów dokonały Eleonora Bergman oraz Agnieszka Reszka wraz z zespołem Archiwum ŻIH-u.

18.04.2013, godz. 10:30 — Rozpakowujemy eksponaty

Okryty blachą, zamknięty na cztery spusty pojazd przewożący dokumenty bez przeszkód dotarł na ulicę Anielewicza, przy której mieści się siedziba MHŻP. W Muzeum eksponatami od razu zajął się zespół ludzi w białych rękawiczkach. 

Pracownicy MHŻP z pomocą Leny Bergman i Violi Bachur z ŻIH-u wyjęli dokumenty ze skrzyń i ułożyli je na zamakietowanych arkuszach. W celu zapewnienia obiektom bezpiecznej ekspozycji wypożyczono z Biblioteki Narodowej bardzo kosztowne, klimatyzowane gabloty. Używa się ich właśnie w celach wystawienniczych w przypadku bardzo cennych starodruków i rękopisów. Dokumenty z Archiwum Ringelbluma nie są może aż tak stare, ale co do ich wartości i unikatowości nie ma najmniejszych wątpliwości.

Dokładnie w rocznicę wybuchu Powstania w getcie warszawskim (19 kwietnia), grono osobistości ze świata polityki i kultury, będzie miało okazję obejrzeć fragment kolekcji. Prawie wszyscy twórcy eksponowanych zbiorów zginęli w czasie Zagłady. Dzięki ich odwadze, determinacji i wiedzy możemy odtworzyć ostatni, tragiczny rozdział życia społeczności Żydów Warszawy.

Archiwum Ringelbluma