Aktualności

Irena Stanisława Sendlerowa z domu Krzyżanowska urodziła się 15 lutego 1910 roku w Warszawie.

Ojciec Ireny, Stanisław Krzyżanowski, był lekarzem, pracował w szpitalu św. Ducha, następnie prowadził prywatną praktykę w Otwocku. W 1917 r. zmarł na tyfus plamisty. W 1920 r. matka Ireny, Janina Krzyżanowska przeprowadziła się z córką do Tarczyna, następnie do Piotrkowa Trybunalskiego — tam Irena rozpoczęła naukę w Gimnazjum Heleny Trzcińskiej.

Po zdaniu egzaminu dojrzałości przeprowadziła się do Warszawy, gdzie rozpoczęła studnia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, po dwóch latach przeniosła się na Wydział Humanistyczny. Praktykę pedagogiczną odbyła w filii Domu Sierot Janusza Korczaka „Różyczka” w Wawrze. Studia ukończyła w czerwcu 1939 r., jednak nie przystąpiła do egzaminu magisterskiego.

Choć już w 1931 roku rozpoczęła pracę w pomocy społecznej w Sekcji Pomocy Matce i Dziecku przy Obywatelskim Komitecie Pomocy Społecznej, a jeszcze w trakcie studiów należała do grupy studentów wyznań chrześcijańskich, którzy solidaryzowali się ze swoimi żydowskimi kolegami i siadali razem z nimi w tzw. „gettach ławkowych”, przez co narażona była na szykany ze strony studentów-członków ONR i zawieszona w prawach studenta, to jednak najbardziej znana jest okupacyjna karta jej życiorysu.

W okresie okupacji pracowała w Wydziale Opieki i Zdrowia Zarządu Miejskiego w Warszawie. W październiku 1943 roku Rada Pomocy Żydom „Żegota” mianowała Irenę Sendlerową, ps. „Jolanta”, kierowniczką swojego referatu dziecięcego.

Jednym z ważniejszych zadań Żegoty było ratowanie żydowskich dzieci. Jeszcze przed powstaniem Rady Pomocy Żydom, pracując w Wydziale Opieki m. st. Warszawy, Irena Sendlerowa zorganizowała dla siebie i kilku koleżanek, m.in. dla Ireny Schultz, przepustki do getta. Pod pretekstem kontroli sanitarnych i dezynsekcji przemycały tam dla społeczności żydowskiej pieniądze, żywność, lekarstwa oraz szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu.

Sendlerowa, mając już wcześniejsze doświadczenie w konspiracji, świetnie odnalazła się jako kierownik Referatu Dziecięcego. Wspólnie z licznymi łączniczkami, m.in.: Jadwigą Piotrowską, Jadwigą Deneko, Wandą Drozdowską-Rogowiczową, Izabelą Kuczkowską, Zofią Patecką, Stanisławą Bussold, oraz Wincentym Fersterem zdołali uratować kilkaset dzieci. Dokładna ich liczba do dzisiaj nie jest znana.

Wyprowadzane z getta dzieci umieszczano w polskich rodzinach lub prowadzonych przez siostry zakonne zakładach opiekuńczych w Warszawie i poza miastem, m.in. w Aninie, Chotomowie, Henrykowie, Płudach i Turkowicach. Ratowanie najmłodszych mieszkańców warszawskiego getta odbywało się na różne sposoby, na przykład bardzo małe dzieci (niekiedy nawet niemowlęta) usypiano środkiem nasennym i wywożono w workach, pudłach, drewnianych skrzynkach, a czasami nawet w karetce sanitarnej. Dzieci kilkuletnie opuszczały getto m.in. przez gmach sądów na Lesznie, których główne wejście od strony Leszna prowadziło do getta, a tylne od strony ulicy Ogrodowej na stronę aryjską. Nierzadko jednak jedyną drogą ucieczki były kanały i piwnice domów leżących tuż przy murach getta. Dużo starsze dzieci mogły natomiast opuścić getto wraz z tzw. brygadami pracy. Wczesnym świtem wmieszane w tłum ludzi dorosłych wychodziły z nimi do pracy fizycznej po aryjskiej stronie. Za murami łącznicy przejmowali nad nimi dalszą opiekę. Wszystkie dzieci, bez względu na wiek, trafiały najpierw do jednej z dziesięciu placówek pogotowia opiekuńczego. Tu przechodziły w zależności od potrzeb kilkudniowy lub kilkutygodniowy okres aklimatyzacji w nowych warunkach. W tym czasie przygotowywano dla nich nowe dokumenty tożsamości, najczęściej były to dokumenty po zmarłych polskich dzieciach.

Wybuch Powstania Warszawskiego zastał ją na Mokotowie. Uczestniczyła w tworzeniu szpitala na Okęciu (późniejszy Szpital Czerwonego Krzyża nr 2), w którym została pielęgniarką, a następnie siostrą oddziałową. 

W marcu 1945 roku objęła stanowisko zastępcy naczelnika (następnie naczelnika) Wydziału Opieki Społecznej Zarządu m.st. Warszawy, gdzie pracowała do 1950 r. W latach 1950–1952 była kierownikiem Wydziału Opieki w Związku Inwalidów, a następnie: instruktorem Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy (1953–1954), zastępcą dyrektora w Państwowej Szkole Położnych (1954–1955) i zastępcą dyrektora Państwowej Szkoły Laborantów (1955–1958). W latach 1958–1962 była dyrektorem Departamentu Średnich Szkół Medycznych w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej.

Irena Sendlerowa za pomoc żydowskim dzieciom w czasie niemieckiej okupacji, a tym samym narażanie życia swojego oraz swoich najbliższych, została w 1965 roku odznaczona medalem i tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Drzewko w Jad Waszem zasadziła 6 maja 1983 roku. W 1991 otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela.

Irena Sendlerowa otrzymała następujące odznaczenia: Order Orła Białego, Order Uśmiechu, Order Ecce Homo, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal „Za Zasługi w Służbie Zdrowia”, Złoty Krzyż Zasługi.

Zmarła 12 maja 2008 r. w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.