Aktualności

Ada Willenberg na obchodach rocznicy powstania w Treblince, 2021 r. Fot. Alicja Szulc (ŻIH)

Ada Willenberg urodziła się jako Ada Lubelczyk w Warszawie, w dzielnicy północnej, w rodzinie żydowskiej zamieszkałej przy ul. Franciszkańskiej 20. Jej dziadek i ojciec prowadzili przedsiębiorstwo garbarskie. „Ulica Franciszkańska była zamieszkiwana przez samych Żydów. Na naszym podwórku jedynym chrześcijaninem był dozorca, który jednak dobrze znał język żydowski”. Gdy Niemcy zaatakowały Polskę, była jeszcze dzieckiem. W styczniu 1943 r. uciekła z getta warszawskiego na tzw. stronę „aryjską” z pomocą Polaków.  

„Przede wszystkim z dnia na dzień musiałam stać się zupełnie inną osobą. Ada Lubelczyk zadowolona ze swojego krótkiego oryginalnego imienia, przeobraziła się w Krystynę Malinowską. A Krystyna Malinowska musi nauczyć się na pamięć swojego nowego życiorysu: znać datę swoich imienin, nowe imiona rodziców, musi wreszcie znać chrześcijańskie modlitwy, których jako Ada Lubelczyk nigdy nie odmawiała. Nie znałam żadnego adresu ani nazwisk osób, do których miałam być doprowadzona: to dla ich bezpieczeństwa, na wypadek, gdyby wyjście z getta nie udało się i gdybym została schwytana”.  

Ada ukrywała się z pomocą Polaków: najpierw na warszawskim Nowym Mieście, potem w Rembertowie i na Kole, w mieszkaniu Edmunda i Heleny Majewskich przy Obozowej 81. Edmund był konduktorem tramwajowym i członkiem konspiracji, Helena wychowywała ich synka, Daniela, i uczestniczyła w wyprowadzaniu dzieci z getta.

„Cały proceder wyglądał tak: Helena, albo ktoś z nią współpracujący (nigdy tych osób nie widziałam), znajdował odpowiednie miejsce i kontaktował się z gettem. Wyprowadzone z getta dziecko spędzało noc, rzadko kilka, u państwa Majewskich. Zdarzało się czasem, że przygotowane mieszkanie stawało się nieaktualne i wtedy bardzo pilnie trzeba było szukać czegoś innego, bo przecież wyprowadzone z trudem z getta dziecko nie mogło wrócić do niego z powrotem”. Jeden z chłopców o „semickim” wyglądzie, dla którego było trudno znaleźć schronienie, musiał chować się do szafy za każdym razem, gdy ktoś obcy pukał do drzwi.  

Chociaż Majewscy mieli zaledwie jednopokojowe, robotnicze mieszkanie, pomogli osiemnaściorgu dzieci, a także dorosłym, narażając się na donosy i ryzykując śmierć z rąk Niemców. „Człowiek, który traci swoją ambicję, przestaje być człowiekiem” – Ada zapamiętała słowa Heleny Majewskiej, które wypowiedziała, gdy postanowiła udzielić schronienia wujkowi i ciotce Ady, maltretowanym przez dotychczasowych polskich opiekunów.

Ojciec Ady został wcielony do Armii Czerwonej i poległ na początku wojny niemiecko-radzieckiej. Matka została przez Niemców wywieziona do Treblinki.

Ada opuściła Warszawę podczas powstania warszawskiego. Została schwytana przez Niemców i – nierozpoznana jako Żydówka – wywieziona na roboty przymusowe do Rzeszy. W 1945 r. wróciła do Polski, rok później w Łodzi poznała Samuela Willenberga, uczestnika powstania w Treblince i powstania warszawskiego. Pobrali się w 1948 r., a dwa lata później wyemigrowali do Izraela. Samuel pracował jako geodeta, na emeryturze stworzył serię rzeźb poświęconych Treblince. Przez wiele lat aż do śmierci w 2016 r. odwiedzał muzeum na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, by uczcić ofiary i bohaterów powstania z 2 sierpnia 1943 r. Napisał książkę o swoich przeżyciach – Bunt w Treblince. Ada Willenberg pracowała przy tłumaczeniach filmowych. Jest autorką książki Skok do życia. W 2021 r. uczestniczyła w organizowanych przez ŻIH i Muzeum Treblinka obchodach 78. rocznicy buntu więźniów.

Córka Willenbergów, Orit Willenberg-Giladi, jest architektem, ma troje dzieci.

W 1982 r. za uratowanie Ady Lubelczyk i Marysi Chorzelskiej Helena Majewska otrzymała tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Edmund nie przeżył niemieckiego obozu koncentracyjnego.

_____

Więcej o Nagrodzie Hirszowiczów: https://www.jhi.pl/hirszowiczowie

_____