Aktualności

Adam Czerniaków 1 czerwca 1941 r. w swoim dzienniku zanotował:

O 9:30 w synagodze na Tłomackiem. Wniosłem Torę i dwa razy przeszedłem z nią synagogę. Na zakończenie dnia świątecznego w synagodze (Zielone Świątki) zasłabł kantor (paraliż).

Ten wpis z dziennika prezesa Judenratu informuje nas o bardzo ważnym wydarzeniu dla żydowskiej społeczności Warszawy przebywającej w getcie oraz dla historii Wielkiej Synagogi na Tłomackiem. 20 maja 1941 roku władze niemieckie zezwoliły na otwarcie trzech warszawskich synagog, w tym Wielkiej na Tłomackiem. Jednak już od początku istnienia getta Niemcy systematycznie dewastowali synagogę, tak, że po dwóch latach w dachu były dziury, wyposażenie zniszczono lub wywieziono, a Aron ha-kodesz leżał powalony na ziemi.

Judenrat powołał komitet, który miał za zadanie zebranie pieniędzy na jej remont. 31 maja 1941 roku w sobotę przed świętem Szawuot w synagodze odbyło się pierwsze nabożeństwo, a 1 czerwca o godzinie 9:30 nastąpiło uroczyste otwarcie synagogi.

Jesteśmy już w stanie podać terminy pierwszych nabożeństw w synagogach: w Wielkiej Synagodze na Tłomackiem pierwsze nabożeństwo odbędzie się w sobotę przed świętem Szawuot, tj. dnia 31 maja, ponadto zaś odbędzie się w poniedziałek 2 czerwca, o godz. 10:15 nabożeństwo „Markir” (”Gazeta Żydowska”, piątek, 30 maja 1941).

Kancelaria Wielkiej Synagogi na Tłomackiem komunikuje, iż osoby życzące sobie mieć miejsca stałe w Synagodze mogą wnieść opłatę miesięczną za kwitami, które wydaje kancelaria Synagogi (ul. Tłomackie 7) codzienne w godz. 10.00–15.00. Jak się dowiadujemy jednocześnie, nabożeństwa w dni powszednie odbywać się będą codziennie o godz. 8:00 rano. (”Gazeta Żydowska”, wtorek, 10 czerwca 1941).

Otwarcie synagog wywołało odruch zadowolenia ze strony licznych rzesz publiczności. Pan Przewodniczący Rady Żydowskiej inż. Czerniaków mianował Komitety Synagog. Nad każdą z trzech czynnych w dzielnicy synagog sprawować ma pieczę Komitet, rekrutujący się z członów honorowych – zasłużonych działaczy.

Jednak radość z ponownego funkcjonowania bożnicy nie trwała długo. Już 30 marca 1942 roku Niemcy rozkazali zamknąć Wielką Synagogę na Tłomackiem. Przez jakiś czas używano jej jako tymczasowego lokum dla przesiedlanych do Warszawy Żydów, natomiast od początku akcji likwidacyjnej getta warszawskiego służyła jako magazyn zrabowanych mebli i mienia żydowskiego.

Po spektakularnym wysadzeniu jej w powietrze na znak pacyfikacji nie tylko powstańców getta warszawskiego, ale całej żydowskiej społeczności stolicy, z Wielkiej Synagogi nie pozostał nawet ślad.