Aktualności

Tekst (jidysz i polski) Pieśni Treblinka z zapisem nutowym.
Źródło: Lid fun tojt-łager Treblinka, „Nasz Głos” 1968, nr 9, s. 5.

Autorstwo pieśni przypisuje się Konradowi Mannowi, byłemu więźniowi Treblinki, który miał stworzyć do niej zarówno tekst jak i zapis nutowy. Prawdopodobnie był nim austriacki kompozytor i dyrygent Konrad Mann (1915-1991). W 1958 r. ukazało się nagranie pieśni Das Lied Vom Totenlager Treblinka (Pieśń obozu śmierci Treblinka) w jego wykonaniu.

Wersja pieśni w jidysz

Oryginał tekstu piosenki Konrada Manna powstał w języku niemieckim. Zaraz po wojnie znana była inna, skrócona wersja tego tekstu, zatytułowana Szojn genug (Już dosyć), uchodziła jednak za utwór anonimowy, zapisany wyłącznie w języku jidysz. W tej postaci pieśń trafiła do kolekcji utworów zbieranych przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną w Polsce, przechowywaną obecnie w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie. W 1948 r. utwór z zapisem nutowym ukazał się w zbiorze zebranym i opracowanym przez poetę Szmerke Kaczergińskiego. Autorstwo jidyszowej wersji pieśni bywa przypisywane Idzie Grodzianowskiej (1925?-1945). Utwór znany jest także pod tytułem: Lid fun tojt-lager Treblinka (Pieśń obozu śmierci Treblinka).

Polskie wykonania pieśni

Pieśń obozu śmierci Treblinka przywiózł do Polski chór bułgarski Narodni Zwuki. Wykonał ją po raz pierwszy w lipcu 1968 r. w Państwowym Muzeum na Majdanku. W ramach wymiany kulturalnej tekst i nuty pieśni zostały udostępnione chórowi Lubelskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Echo”, który włączył ją do swojego repertuaru. Jeszcze w tym samym roku chór „Echo” wykonał pieśń po raz pierwszy po polsku pod dyrekcją Adama Natanka. Autorką tłumaczenia była prawdopodobnie korespondentka „Naszego Głosu”, Róża Sznajdman.

Już w sierpniu z okazji 80. rocznicy buntu w Treblince będziemy mogli ponownie wysłuchać wersji polskiej Pieśń obozu śmierci Treblinka w wykonaniu chóru Dzielnicy Mokotów Kameleon pod batutą Katarzyny Bonieckiej.

Inne utwory więźniów Treblinki

Pieśń Kondrata Manna nie jest tożsama z inną muzyczną kompozycją stworzoną w obozie Treblinka II, za jaką uchodzi hymn w języku niemieckim Lager Zwei ist unser Leben aj, aj, aj  (Lager II jest naszym życiem, aj, aj, aj). Według różnych źródeł muzykę do hymnu skomponował czeski kompozytor Walter Hirsch lub popularny przed wojną skrzypek i jazzman Artur Gold. 

Jedyny ocalały muzyk z Treblinki, członek utworzonej tam orkiestry, Jerzy Rajgrodzki, potwierdza powstanie jeszcze innej kompozycji:

„Była nawet kompozycja treblińska Lager Zwei ist unser Leben aj, aj, aj. Tworzył coś dentysta, jakiś hymn, ale za moich czasów go nie dokończył” (AŻIH/301/5483).

Bibliografia

Sznajdman, Róża, 1968. „Pieśń Treblinki”, „Nasz Głos” nr 8, 5.

Lid fun tojt-łager Treblinka, „Nasz Głos” 1968, nr 9, 5.

Archiwum ŻIH, AŻIH/226/335, Szojn genug.

Archiwum ŻIH, AŻIH/301/5483, relacja Jerzego Rajgrodzkiego.

Kaczerginski, Szmerke. 1948. Lider fun di getos un lagern, Nju Jork.