Aktualności

Projektem kierowali dr Maria Ferenc, jego pomysłodawczyni i koordynatorka, i prof. Andrzej Żbikowski, kierownik Działu Naukowego ŻIH. W tworzenie Encyklopedii zaangażowało się kilkanaścioro badaczek i badaczy, specjalizujących się w różnych aspektach historii getta warszawskiego, którzy wnieśli do publikacji swoją wiedzę i swoje odkrycia badawcze.

Celem projektu było opracowanie kompendium wiedzy uwzględniającego wątki rozproszone w rozmaitych publikacjach i źródłach. W tworzenie Encyklopedii zaangażowało się kilkanaścioro badaczek i badaczy, specjalizujących się w różnych aspektach historii getta warszawskiego, którzy wnieśli do publikacji swoją wiedzę i swoje odkrycia badawcze.  

„Opracowanie Encyklopedii stanowi kolejny krok w pracach Żydowskiego Instytutu Historycznego, który od lat podejmuje działania na rzecz przywrócenia pamięci o stworzonym w trakcie wojny Konspiracyjnym Archiwum Getta Warszawy (Archiwum Ringelbluma) oraz udostępniania materiałów z tego zbioru. Encyklopedia jest swoistą kontynuacją prac nad edycją oraz digitalizacją dokumentów z Archiwum Ringelbluma. W zamierzeniu ma stanowić przewodnik po pełnej edycji materiałów z Archiwum, wydanej przez ŻIH, oraz podsumowanie ustaleń badawczych wynikających z pracy nad publikacją i udostępnienie ich w formie syntetycznej badaczom oraz innym osobom zainteresowanym tematyką” – pisze we wstępie do publikacji dr Maria Ferenc.

Przygotowane w sposób syntetyczny hasła Encyklopedii obejmują również informacje zawarte w innych kolekcjach archiwalnych Żydowskiego Instytutu Historycznego (pamiętniki żydowskie z okresu okupacji, relacje ocalonych Żydów – materiały trudno dostępne m.in. ze względu na bariery językowe) oraz w opublikowanych materiałach źródłowych i wspomnieniowych dotyczących getta warszawskiego i Zagłady.

Hasła Encyklopedii zostały dobrane tak, by pokazać jak najszerszą gamę zagadnień dotyczących getta warszawskiego. Dotyczą m.in najważniejszych instytucji getta warszawskiego: zarówno oficjalnych (np. Rada Żydowska), działających jawnie (np. Toporol czy ŻTOS), jak i konspiracyjnych (np. partie polityczne czy podziemne organizacje), a także najważniejszych wydarzeń w historii getta: jego utworzenia, wielkiej akcji likwidacyjnej czy powstania w getcie. Opisane zostały również zagadnienia, które dotychczas były badane tylko pobieżnie – to np. wątki dotyczące doświadczeń kobiet w getcie.

Jak czytamy dalej we wstępie, „(…) ważną inspiracją dla »Encyklopedii getta warszawskiego« był planowany przez Emanuela Ringelbluma i jego współpracowników z grupy »Oneg Szabat« projekt »Dwa i pół roku wojny«, monografia dotycząca rozmaitych aspektów życia w getcie warszawskim, której założenia powstały na przełomie 1941 i 1942 r. Koncepcja i tezy projektu stanowiły zachętę dla naszego zespołu, by stawiać nowe pytania i formułować problemy badawcze, których dotychczas nie zgłębiano w odniesieniu do historii getta warszawskiego (…). Kryterium doboru haseł nie był stan badań nad tematem, ale chęć pokazania jak najszerszej gamy zagadnień dotyczących getta warszawskiego (…)”.

Encyklopedię w formie online tworzy około 2000 haseł, podzielonych na: osobowe, topograficzne, związane z codziennością w getcie, działającymi tam instytucjami czy najważniejszymi wydarzeniami. Odwiedzając stronę www.delet.jhi.pl, można śledzić powiązania pomiędzy treściami, a także skanami oryginalnych dokumentów oraz fotografiami z kolekcji ŻIH (oraz innych instytucji). Hasła odnoszą się do siebie nawzajem, tworząc sieć wiedzy o różnych aspektach życia w getcie.  

Dzięki kilkuletniej i intensywnej pracy twórców Encyklopedia może być źródłem wiedzy dla Czytelników i Czytelniczek, a także inspiracją do dalszych badań naukowych: nad dziejami getta warszawskiego i, szerzej, historią oraz zagładą Żydów w okupowanej Polsce. 

Zwieńczeniem projektu będzie konferencja naukowa, która odbędzie się w Żydowskim Instytucie Historycznym w dniach 28–29 maja 2024 r. Podczas konferencji badaczki i badacze pracujący nad hasłami Encyklopedii, przedstawią część wyników swoich badań, dotyczących m.in. codzienności w getcie, (dys)funkcjonowania gettowych instytucji, aktywności politycznych, a także wizualnych i dźwiękowych pejzaży getta.

Pełen program konferencji i szczegółowe informacje można znaleźć na stronie wydarzenia.